-Γιατί «Κάθε πλευρά τα έξοδά της»;
Οι Προσφυγές πλημμύρισαν το διοικητικό δικαστήριο. Η συντριπτική πλειοψηφία ακολουθεί τον μακρύ και τραχύ δρόμο της πρωτόδικης εκδίκασης. Μεγάλη πλειοψηφία ακολουθεί τον εξ ίσου μακρύ και τραχύ δρόμο ενώπιον του εφετείου, εφ’ όσον, κατά κανόναν, ο ηττηθείς διάδικος καταχωρεί έφεση, συνεχίζοντας να επιμένει στο δίκαιό του. Ως αποτέλεσμα, στον χώρο της διοικητικής δικαιοσύνης, η αποκατάσταση της νομιμότητας αργεί.
- Σε ελάχιστες περιπτώσεις, η νομιμότητα αποκαθίσταται στο μεσοδιάστημα: εκκρεμμούσης της εκδίκασής της, η Προσφυγή αποσύρεται είτε διότι η διοίκηση ανακάλεσε την προσβαλλόμενη, παράνομη απόφασή της είτε διότι αυτή, εν τέλει, έπραξε τα όσα παράνομα παρέλειπε για καιρό.
Και επειδή η συμμόρφωση της διοίκησης με τις νόμιμες υποχρεώσεις της και η ικανοποίηση των δίκαιων αιτημάτων του διοικούμενου, εκκρεμούντος του δικαστικού αγώνα, αποτελεί ένα σπάνιο και χαρμόσυνο γεγονός, το ζήτημα των εξόδων, στα οποία αυτός υπεβλήθηκε, εκλαμβάνεταισαν μία λεπτομέρεια, σαν το «αναγκαίο κακό». Στις περιπτώσεις που συζητούμε, η διοίκηση αναμένει πως ο Αιτητής, ευγνώμων για το αίσιο τέλος της περιπέτειάς του, θα αποσύρει την Προσφυγή και θα συναινέσει στην έκδοση της γνωστής δικαστικής διαταγής: «Κάθε πλευρά τα έξοδά της.» Η διοίκηση αναμένει πως θα αποφύγει να καταβάλει τα δικαστικά έξοδα διότι οι άλλοι δεν θα αντισταθούν στον πειρασμό του περιλάλητου: «Τέλος καλό, όλα καλά.»
- Όμως, το ζήτημα της επιδίκασης των δικηγορικών εξόδων (costs inter partes) δεν είναι αμελητέο.
Όταν η διοίκηση ανακαλεί την προσβαλλόμενη απόφαση ή εκτελεί αυτά που παράνομα παρέλειπε, με αποτέλεσμα η Προσφυγή να αποσύρεται, ο Αιτητής καθίσταται «επιτυχών διάδικος». Άρα, καθίσταται δικαιούχος των δικηγορικών εξόδων, τα οποία δημιουργήθηκαν εξ αιτίας της ανάγκης αυτός να προσφύγει στην δικαιοσύνη για να διασφαλίσει τα έννομα συμφέροντά του.
Θεμελιώδης κανόνας ορίζει ότι τα έξοδα της δίκης ακολουθούν το αποτέλεσμα της διότι «η δικαίωση δεν συνεπάγεται δαπάνη» (Χάσικος κ.α. v. Χαραλαμπίδη (1990) 1 Α.Α.Δ. 389). Πρόκειται για ισχυρό κανόνα λογικής «που από μόνος του παρέχει την αιτιολόγηση στην κάθε αντίστοιχη εξέλιξη χωρίς να παρίσταται ανάγκη εξειδίκευσης» (Ζαβρού v. Μιχαηλίδου) (1996) 1 Α.Δ.Δ. 477). Απόκλιση από τον κανόνα δικαιολογείται μόνον εάν συντρέχουν ικανοί λόγοι, οι οποίοι πρέπει να εκτίθενται και οι οποίοι πρέπει να ανάγονται στη γενεσιουργό αιτία της πρόκλησης των εξόδων της δίκης (Χρυσοστόμου ν. Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού Λτδ (2015) 1(Γ) ΑΑΔ, 2221). Σε κάθε περίπτωση, η άσκηση της σχετικής διακριτικής εξουσίας του δικαστηρίου γίνεται «δικαστικά και κατά συνέπεια …υπόκειται σε έλεγχο» [Φιλίππου v. Φιλίππου (1990) 1 Α.Α.Δ.890, Κυριάκου v. Φιλικής Ασφαλιστικής Εταιρείας Λτδ(2000) 1Α.Α.Δ. 416).
- Στις περιπτώσεις που συζητούμε, η επιδίκαση των εξόδων υπέρ του Αιτητή ανταποκρίνεται στο πρότυπο του δημοκρατικού και φιλελεύθερο συστήματος δικαίου.
Διαφορετική αντιμετώπιση πλήττει την πληρότητα της συμμόρφωσης της διοίκησης με τις νόμιμες υποχρεώσεις της και πλήττει την πληρότητα της δικαστικής προστασίας του Αιτητή. Υπενθυμίζουμε τα δεδομένα: ενόσω διαρκεί η παρανομία, ο Αιτητής καταχωρεί μιαν νόμω και ουσία βάσιμη Προσφυγή, δικαιολογημένα και εύλογα υποβάλλεται στα αναγκαία δικηγορικά έξοδα και, αμέσως μόλις η διοίκηση συμμορφωθεί, αποσύρει την Προσφυγή του, συμπεριφερόμενος υπεύθυνα και περισώζοντας τον πολύτιμο δικαστικό χρόνο. Διαφορετική αντιμετώπιση, πλήττει, επίσης, το δικαίωμα του Αιτητή σε δίκαιη δίκη (Άρθρο 30 του Συντάγματος και Άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου – η Ε.Σ.Δ.Α) καθώς και το δικαίωμά του σε προστασία της περιουσίας του (Άρθρο 23 του Συντάγματος και Άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ε.Σ.Δ.Α.). Και αυτό διότι, παρά το γεγονός ότι ο δικαστικός του αγώνας αποδεικνύεται, εκ των πραγμάτων, αναγκαίος, ορθός και επιτυχής, εντούτοις, αυτός αναγκάζεται να επωμισθεί τα έξοδά του.
- Καταληκτικά, εκφράζουμε την άποψη πως η επικράτηση της στερεότυπης δικαστικής διαταγής «Κάθε πλευρά τα έξοδά της»,στις περιπτώσεις που Προσφυγή αποσύρεται διότι, στο μεσοδιάστημα, η διοίκηση συμμορφώθηκε με τις νόμιμες υποχρεώσεις της, ενθαρρύνει την αμέλεια, την ολιγωρία, την αδιαφορία ή την δυστροπία της διοίκησης. Επίσης, συρρικνώνει την διοικητική δικαιοσύνη.
